ROZWOJOWA NIEPŁYNNOŚĆ MÓWIENIA
NIEPŁYNNOŚĆ MOWY U DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
-ROZWOJOWA NIEPŁYNNOŚĆ MÓWIENIA-
Proces mówienia polega na współpracy i prawidłowym funkcjonowaniu
• układu oddechowego – prawidłowy wdech i wydech
• narządów artykulacyjnych – język, wargi, podniebienie miękkie, policzki
• układu fonacyjnego – prawidłowej pracy krtani, która odpowiada za fonację
• układu nerwowego
Jeżeli te cztery układy nie współdziałają ze sobą z różnych przyczyn to powstaje niepłynność mówienia.
Niepłynność mówienia jest zaburzeniem swobodnego przechodzenia od jednego elementu wypowiedzi do drugiego oraz zakłócenia jej tempa i rytmu. Charakteryzuje się powtarzaniem sylab i wyrazów, przeciąganiem głosek, zablokowaniem głosu, wypowiadaniem dodatkowych dźwięków lub słów (wtrąceń, słów „wytrychów”, mających pomóc wystartować z wypowiedzią lub przejść płynnie dalej). Objawy niepłynnego mówienia mogą być spastyczne/skurczowe (kiedy mówieniu towarzyszy nadmierne napięcie mięśniowe) lub niespastyczne /nieskurczowe (kiedy nie obserwujemy oznak nadmiernego napięcia emocjonalnego i mięśniowego). Niepłynność jest cechą uniwersalną spontanicznego mówienia i może wystąpić u każdego użytkownika języka, zwłaszcza w stanach zdenerwowania lub zmęczenia. Zazwyczaj mówienie płynne dominuje nad niepłynnym.
Najwcześniej niepłynność mówienia możemy zaobserwować u dziecka w wieku 3 lat. Jest to czas intensywnego kształtowania się mowy i opanowywania systemu językowego. Gwałtownie wzrasta słownictwo oraz chęć i częstotliwość porozumiewania się. Dziecko mówi chętnie i dużo. W stosunkowo krótkim czasie chce zawrzeć jak najwięcej informacji. Rozumie dużo więcej niż potrafi wypowiedzieć, gdyż dopiero uczy się przyswajania pojęć z otaczającego świata. Myśli wyprzedzają możliwości realizacji. Dysproporcje pomiędzy tym , co dziecko chciałoby, a co może powiedzieć, przy ciągle jeszcze mniejszej (w tym wieku) sprawności aparatu artykulacyjnego są przyczyną występowania tego zaburzenia. Jest to tak zwana rozwojowa niepłynność mówienia lub fizjologiczne jąkanie.
Symptomy rozwojowej niepłynności mowy
• powtarzanie sylab np.: da-da-daj mi lizaka
• powtarzanie głosek np.: a-a-a, y-y-y
• powtarzanie wyrazów np.: mam-mam autko
• przeciąganie głosek np.: uuuuwaga
• blokowanie wyrazów np.: d…domek
• pauzy: wyraźne przerwy między wyrazami
• wtrącenia np.: eee ja chcę eee pobawić się
Rozwojowa niepłynność mówienia (RNM) ma postać niespastyczną, łagodną, nieuwarunkowaną genetycznie. Dziecko nieświadome zaburzenia nie wykazuje lęku przed mówieniem. Niepłynność zmniejsza się wraz z wiekiem dziecka w trakcie doskonalenia przez niego systemu językowego. Okresy poprawy z wiekiem wydłużają się i zaczynają dominować nad okresami niepłynności, które powinny ulegać skróceniu. Bardzo ważna jest właściwa reakcja otoczenia na RNM. Rodzice oraz osoby kontaktujące się z dzieckiem nie powinny zwracać uwagi na jego niepłynność oraz okazywać mu swój niepokój. Niewłaściwe są wszelkie reakcje, które mogą uświadomić dziecku jego problemy z płynnością, czyli:
poprawianie dziecka
przerywanie jego wypowiedzi
nakłanianie do powtórzenia wypowiedzi
radzenie dziecku: „mów powoli”, „nie jąkaj się”, „zastanów się, co powiesz”, „weź głęboki oddech”, „nie denerwuj się”
Jeżeli rodzice zaważą niepłynność u swojego malucha, nie powinni mu tego mówić oraz nazywać tego zjawiska po imieniu. Dziecko chcąc zadowolić rodziców, zaczyna wówczas przerywać, przeciągać, napinać się. Zaczyna również bać się mówienia. Powstaje błędne koło: dziecko boi się mówić, aby się nie zająknąć, a zająknięcia powstają z powodu lęku przed mówieniem. Nadmierna koncentracja uwagi dziecka na swojej wymowie może prowadzić do pogłębienia utrwalenia nawyku niepłynnego mówienia, a w konsekwencji do trwałego jąkania.
Ten typ zaburzenia mowy powinien przejść bez ingerencji specjalisty. Rodzice mogą się skonsultować z logopedą, aby upewnić się co do rodzaju zaburzenia, wyjaśnić swoje wątpliwości oraz uzyskać poradę co do sposobu postępowania. Udzielane na tym etapie porady mają charakter profilaktyczny. W przypadku, gdy niepłynność mowy nie minie w okresie trzech miesięcy, koniecznie należy się zgłosić do logopedy.
Porady dla rodzica dziecka z niepłynnością mowy
- Nie zwracaj zbyt dużej uwagi na to, że dziecko wysławia się niepłynnie oraz nie mów przy nim o jąkaniu.
2. Zachowaj spokój i cierpliwość. Słuchaj, o czym dziecko chce ci powiedzieć a nie jak mówi.
3. Rozmawiając z dzieckiem zwolnij tempo mowy, używaj prostych, krótkich zdań, przedłużaj samogłoski, np.: „Cooo dlaaa mnieee naaaryyysooowaaałeeeś?”, sylabizuj, mów szeptem lub śpiewaj. W okresach wzmożonej niepłynności nie zmuszaj dziecka do wypowiadania się, pozwól mu milczeć.
4. Nie zmuszaj dziecka do rozmowy lub prezentowania swoich umiejętności na forum „publicznym” (w większym gronie rodzinnym, znajomych lub rówieśników).
5. Ureguluj zegar biologiczny dziecka – stałe pory posiłków, odpoczynków, określony, stały rytm dnia. Wyeliminuj, w miarę możliwości, pośpiech i nieoczekiwane zmiany planów.
6. Zapewnij dziecku 12 – sto godzinny sen, a w dzień ruch na świeżym powietrzu (minimum 2h/dziennie, bez względu na pogodę).
7. Systematycznie pływaj z dzieckiem 2 razy w tygodniu oraz zapewnij mu udział w zajęciach muzycznych.
8. Całkowicie wyeliminuj lub ogranicz TV i gry komputerowe. Chroń przed filmami, bajkami i opowiadaniami wyzwalającymi grozę i napięcie.
9. Stosuj codziennie masaże rozluźniające napięcie ciała.
10. Zachęcaj dziecko do zabaw oddechowych (dmuchanie w kłębuszki waty, papierowe kulki, wiatraczki, świeczki, balony, bańki mydlane, pianę w wannie podczas kąpieli, itp.) oraz do gry na instrumentach (organkach, harmonijce, trąbce, flecie).
11. Wykorzystuj muzykę relaksacyjną, dostosowaną do upodobań dziecka.
12. Izoluj dziecko od spięć i konfliktów, dbaj o dobry klimat w domu. Całkowicie wyeliminuj kary cielesne i zastąp je innymi formami egzekwowania posłuszeństwa.
13. Zasięgnij porady logopedy i psychologa, by upewnić się, że postępujesz właściwie.
Neurologopeda
mgr Dorota Szostak